Najstarsze źródła pisane dotyczące Romów na ziemiach Rumunii sięgają końca XIV w. Uznaje się, iż w XV w. było ich już tak wielu, że prawie każdy klasztor i dwór wielkich bojarów (magnatów, wielkich właścicieli ziemskich) posiadał romskich niewolników. Ze względu na rodzaj właściciela, Romów-niewolników na ziemiach Mołdawii i Wołoszczyzny można podzielić na trzy podstawowe grupy – pańskich, klasztornych i bojarskich. Niewolnicy pańscy, należący do księcia, a później – do państwa, stanowili najliczniejszą kategorię. Generalnie nie mieli oni stałego miejsca zamieszkania i cieszyli się stosunkowo dużą wolnością – mogli wędrować po kraju, a zmuszeni byli jedynie w określone dni w roku stawić się u pana i zapłacić mu pewną sumę pieniędzy. Niektórzy zobowiązani byli do pracy na dworze, za co otrzymywali wynagrodzenie. Zazwyczaj ich sytuacja była lepsza niż pozostałych grup Romów-niewolników.

Kolejną kategorię stanowili tzw. Romowie klasztorni. Pochodzili oni głównie z donacji książąt lub bojarów dla klasztorów i po Romach należących do księcia stanowili najliczniejszą grupę. Liczebność niewolników romskich w klasztorach była różna  – od kilku do kilkuset, w zależności od otrzymanej donacji oraz majątku klasztoru. W klasztorach Romowie byli zatrudnieni głównie przy pracach polowych, przy obróbce  drewna, a niekiedy jako rzemieślnicy. Kobiety zatrudniano zaś przy przędzeniu lnu. Klasztory wypożyczały również za opłatą swoich niewolników do pracy w innych miejscach. 

Trzecią kategorię stanowili tzw. Romowie bojarscy. Pochodzili oni z darowizn od panów, z kupna, ze spadków, posagów lub brani byli przez bojarów do niewoli podczas wojen. Zazwyczaj mieszkali w posiadłościach bojara i wykonywali prace na dworze lub w jego gospodarstwie. Byli tanią siłą roboczą, a pan mógł ich sprzedać, zamienić, ofiarować lub pozostawić w spadku. Zarówno Romowie klasztorni, jak i bojarscy, oprócz różnorodnych świadczeń na rzecz swoich właścicieli, zobowiązani byli – o ile tylko zamieszkiwali we wsiach – wykonywać różnorodne prace i usługi na rzecz miejscowej ludności. Byli najczęściej krawcami, szewcami, piekarzami, cyrulikami, murarzami, pracowali jako służba domowa. Kobiety zatrudniano do bielenia lnu, szycia, haftowania, przy rybołówstwie.

Romskich niewolników klasyfikowano także na podstawie profesji, jaką się trudnili. Stąd też wywodzą się ich nazwy wtórne, które z czasem przekształciły się w określenia poszczególnych grup romskich o wyodrębnionej tożsamości. Autorem jednego z pierwszych takich podziałów był w 1 połowie XIX w. Mihail Kogălniceanu. Wśród niewolników władcy (pańskich) wyróżnił on wydobywających złoto (rudari, aurari), niedźwiedników (ursari), producentów drewnianych łyżek i innych utensyliów kuchennych (lingurari) i trudniących się kowalstwem oraz murarstwem i innymi rzemiosłami (lăieşi).

Grupy te nie miały stałego miejsca zamieszkania: ich członkowie żyli w namiotach, przenosząc się z miejsca na miejsca w poszukiwaniu okazji do zarobku. Zobowiązani byli do płacenia określonych sum tytułem podatku na rzecz księcia. Sumy te różniły się w zależności od grupy i jej sytuacji. Byli też jednak niewolnicy książęcy, którzy na stałe przebywali w miastach i na dworze, pracując jako służba i rzemieślnicy.

Z kolei wśród niewolników prywatnych (będących własnością bojarów i klasztorów) Kogălniceanu wyróżnił po pierwsze kategorię lăieşi: tak samo jak członkowie tej grupy należący do księcia prowadzili oni wędrowny tryb życia, płacąc swojemu właścicielowi określoną daninę. Byli jednak wzywani do pewnych prac – np. budowlanych inicjowanych przez ich właściciela. Po drugie – kategorię vătraşi: osiadłych i w dużej mierze zasymilowanych Romów, nie mówiących już językiem romskim i trudno odróżnialnych od otoczenia. Wśród nich z kolei wyróżnił dwa typy: Romów dworskich, służących na terenie posiadłości właściciela, głównie rzemieślników: kowali, ślusarzy, murarzy, a także zajmujących się zwierzętami, oraz Romów polnych, zajmujących się głównie pracą na roli – było ich najwięcej wśród Romów będących własnością prywatną i pracowali najciężej.

Przedstawione podziały i profesje nie były sztywne i dane raz na zawsze. Już w czasach Kogălniceanu tradycyjna profesja aurari i rudari traciła na znaczeniu, co powodowało konieczność przekwalifikowania się znacznej liczby Romów należących do tych kategorii i zajęcia się przez nich czym innym (głównie wyrobem i handlem drewnianymi sprzętami). Oznacza to, że Cyganów charakteryzowała dynamika, odpowiadająca zmianom ekonomicznym i zdolność adaptacji do nowych warunków.

Ważnym zajęciem Romów, było kowalstwo. Romscy kowale, których nazywano fierari, byli bardzo pożądaną grupą poddanych. Mieli oni w zwyczaju wędrować po kraju, a po przybyciu do danej wioski osiedlać się na jej obrzeżach, zakładając kuźnie, w których wyrabiali potrzebne mieszkańcom wioski przedmioty. Po zaopatrzeniu całej okolicy, przenosili się na kolejne miejsca, także do miast. Istotnymi grupami byli także Kelderasze, tj. Kotlarze, zajmujący się wyrobem przedmiotów z miedzi i blachy miedzianej oraz cynowaniem kotłów; łyżkarze (rum. lingurari), wyrabiający łyżki i inne przedmioty drewniane potrzebne w wiejskich gospodarstwach; ludwisarze-odlewnicy, a także wytapiacze szkła. 

Te grupy Romów cieszyły się względną wolnością, mogły wędrować po całym kraju, sprzedawać wyroby na targach, ale w zamian musiały corocznie płacić swemu panu określoną sumę pieniędzy.

Szczególnym zajęciem niektórych grup romskich było dostarczanie rozrywki miejscowej ludności. Romowie – niedźwiednicy (rum. ursari), umiejący poskromić niedźwiedzie i wędrujący z nimi po kraju, wzbudzali zawsze ogromne zainteresowanie.

Powszechnie znani byli także muzykanci romscy zwani lăutari, którzy wędrowali po całym kraju, grając, tańcząc i śpiewając oraz przygrywając na weselach i zabawach wiejskich. Bogatsi bojarzy utrzymywali takich muzyków na swoich dworach. Wśród kobiet romskich wyróżniano także specjalną grupę zwaną wróżbitkami lub wróżkami (rum. ghicitoare), które przepowiadały dziewczętom rumuńskim przyszłość przy pomocy kart do gry, ziaren zboża lub muszelek. 

Romowie żyjący w miastach zobowiązani byli także do wykonywania ściśle określonych prac, np. w XVI w. Romowie w Braszowie zajmowali się naprawą bram miasta i mostów, wyrobem broni, utrzymaniem porządku na ulicach, zamiataniem placów, czyszczeniem kanałów i latry. W Sibiu wykonywali różne prace rzemieślnicze, roznosili listy i do pewnego momentu zajmowali się ochroną miasta. Z biegiem czasu w miastach zakazywano im jednak aktywności rzemieślniczej zarezerwowanej dla członków cechów. Widzimy tu początki procesu, z którym Romowie zetknęli się wcześniej w Europie zachodniej: modernizacja i rozwój gospodarczy zaczęły niszczyć podstawy ich ekonomii, co miało dla nich później katastrofalne następstwa.

Pod względem statusu społecznego Romowie-niewolnicy stanowili odrębną kategorię, najniższą z podporządkowanych grup społecznych. Głównym czynnikiem definiującym niewolnika nie był brak wolności osobistej, gdyż tej w feudalnym społeczeństwie nie posiadali również chłopi pańszczyźniani, lecz to, że nie posiadał on osobowości prawnej. Niewolnik był własnością swojego pana,  a pan mógł postępować z niewolnikiem całkowicie według swojego uznania: zmusić go do pracy, sprzedać, wymienić na inne dobra, zapłacić lub zabezpieczyć nim dług lub zapisać go w spadku. Pan miał również prawo dysponowania własnością niewolnika (którą zazwyczaj było bydło). Niewolnika można było karać cieleśnie lub więzić bez oglądania się na władze państwowe czy sąd. Pan nie miał jednakże nad niewolnikiem władzy życia i śmierci – nie mógł go pozbawić życia bez narażenia się na konsekwencje prawne. Jedynym obowiązkiem pana było zaopatrzenie w odzież  i żywność niewolników pracujących w jego dworze. Nie miał takich zobowiązań wobec swoich niewolników prowadzących wędrowny tryb życia i płacących mu ustaloną kwotę.

Pomimo ich roli ekonomicznej Romowie z reguły budzili niechęć, głównie dlatego, że nie byli chrześcijanami. Do XIX w. większość z nich nie przynależała do żadnego kościoła i wyznania na terenach rumuńskich. Nie byli także, w przeciwieństwie do Rumunów i Węgrów, ochrzczeni. Inną z przyczyn negatywnego stosunku do Romów była ich odmienność kulturowa, wyrażająca się w stylu życia, którego głównym elementem był nomadyzm – przynajmniej w oczach osiadłych rumuńskich chłopów. Jednakże wielu Romów było częściowo osiedlonych a ich wędrówki nie były nomadyzmem w ścisłym znaczeniu, lecz wynikały ze specyficznej roli Romów w ekonomii i konieczności poszukiwania przez nich rynków zbytu i możliwości pracy.

Idee abolicjonistyczne zaczęły pojawiać się w Rumunii pod koniec XVIII w. Opowiadali się za nimi niektórzy przedstawiciele Kościoła Prawosławnego oraz nowe pokolenie wykształconych na Zachodzie intelektualistów, które pojawiło się na scenie politycznej tworząc rozmaite plany modernizacji rumuńskiego społeczeństwa. Idea wolności dla Romów z trudem torowała sobie drogę w  konserwatywnym społeczeństwie rumuńskim. Jednakże zmiany były nieuchronne, gdyż wymagała ich modernizacja systemu ekonomicznego oraz politycznego. Zarówno na Wołoszczyźnie, jak i w Mołdawii uchwalono prawa zrównujące Romów i rumuńskich chłopów. Rozpoczęto także wykupywanie romskich niewolników z rąk prywatnych. W 1847 r. uwolniono z niewolnictwa Romów klasztornych (bez wypłaty rekompensat dla ich właścicieli), a w 1855 - Romów bojarskich (tym razem wypłacając rekompensaty w papierach wartościowych). Akty prawne księstw wołoskiego i mołdawskiego dotyczące zniesienia niewolnictwa zostały potwierdzone w 1866 r., kiedy to proklamowana została konstytucja Zjednoczonego Księstwa Rumuńskiego – późniejszego Królestwa Rumunii.

Jednakże zniesienie niewolnictwa nie odmieniło natychmiast sytuacji rumuńskich Romów. Paradoksalnie, wyzwolenie z niewolnictwa i konieczność płacenia podatków jak wolni ludzie oraz odrabiania pańszczyzny sprawiły, że sytuacja ekonomiczna wielu Romów po abolicji stała się gorsza niż przed nią.

W rezultacie procesów z lat 1840-1860, pomimo zmiany statusu Romów, dokonała się jednak ich marginalizacja, co było powiązane z szerszymi przemianami ekonomicznymi i kapitalistyczną modernizacją. Pod koniec tego okresu część Romów stała się mimo wszystko chłopami. Część natomiast, nawet jeśli formalnie osiedlona, kontynuowała swe tradycyjne profesje, na które istniało jeszcze zapotrzebowanie w zacofanych rumuńskich wioskach. Jednakże kapitalistyczna modernizacja i wzrost podaży gotowych towarów sprawiły, że romscy rzemieślnicy stracili swe ugruntowane miejsce w dotychczasowej ekonomii i stali się jej marginesem. Tym samym wyzwolenie romskich niewolników doprowadziło do asymilacji jednych i marginalizacji innych. Trzecia grupa wybrała natomiast opuszczenie ziem rumuńskich, tworząc wielką falę migracyjną, która w końcu XIX w. przyczyniła się do spadku odsetka Romów w społeczeństwie rumuńskim do ok. 5%.