78. Rocznica Likwidacji „ZIGEUNERLAGER” W KL AUSCHWITZ–BIRKENAU 2 sierpnia 2022 roku, w ramach Europejskiego Dnia Pamięci o Holokauście Romów i Sinti.

Od blisko 30 lat, każdego drugiego sierpnia, Stowarzyszenie Romów w Polsce organizuje obchody Europejskiego Dnia Pamięci o Holokauście Romów i Sinti.

W nocy z drugiego na trzeciego sierpnia 1944 roku ostatni więźniowie Zigeunerlager, około 4300 Romów i Sinti, głównie kobiet, dzieci i osoby  starsze, zostały zapędzone do komór gazowych, a ich ciała spalono, by nie pozostał po nich żaden ślad. W czasie II wojny światowej pół miliona Romów zginęło wskutek zbrodniczej, rasistowskiej polityki nazistowskich Niemiec. Wiele romskich społeczności uległo całkowitej likwidacji. Nad życiem wielu innych cień zagłady rozciągnął się na wiele lat.

2. sierpnia, będący jednocześnie Międzynarodowym Dniem Pamięci o Zagładzie Romów, jest obecnie jednym z najważniejszych dni dla społeczności romskiej i międzynarodowej, w którym składany jest hołd pomordowanym Romom i Sinti w okresie drugiej wojny światowej. W tym dniu na terenie byłego „Zigeunerlager” – największego cmentarza mniejszości romskiej, spotykają się zarówno Romowie jak i przedstawiciele władz Polski i Europy, aby uczcić pamięć ofiar Holokaustu romskiego. 

W  tegorocznych uroczystościach udział wziął Prezydent Bundesratu Bodo Ramelow, ocalały z Holocaustu Christian Pfeil , Helena Dalli, komisarz UE ds. równości przedstawiciele dyplomatyczni ambasad i konsulatów, przedstawiciele władz szczebla centralnego, wojewódzkiego, samorządowego oraz przedstawiciele organizacji kulturalnych, oświatowych, wyznaniowych, muzeów, fundacji z Polski i z Europy.

Przemówienia wygłosili;

 -Roman Kwiatkowski, prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce

 -Romani Rose, przewodniczący Centralnej Rady Sinti i Roma w Niemczech

 -Christian Pfeil, ocalały z Holokaustu

 -Bodo Ramelow, prezydent Rady Federalnej (Senatu) Niemiec

 -Helena Dalli, komisarz Unii Europejskiej ds. Równości

  -Mateusz Morawiecki, Prezes Rady Ministrów (list odczyta Leszek Kmita, wojewoda małopolski

 – Piotr Cywiński, dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau

 -Natalia Tommotenko, przewodnicząca organizacji młodzieżowej TernYpe

Podczas swojego przemówienia Prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce Roman Kwiatkowski domagał się od rządów krajów europejskich równego traktowania Romów  : „Nie chcemy przywilejów. Chcemy równych praw i obowiązków wobec społeczeństwa, do którego należymy. Tam, gdzie potrzebujemy wsparcia i pomocy, nasze prawa muszą być chronione, tak jak państwo powinno chronić prawa wszystkich obywateli.”

Przestrzeganie praw podstawowych jest szczególnie ważne dziś, gdy raz jeszcze zbrodnicze ideologie niosą śmierć, przemoc i zniszczenie. Nad grobami ofiar, którym dziś oddajemy hołd, musimy też zdobyć się na refleksję nad tym, że ich los może stać się udziałem następnych pokoleń. Mówię o tym w momencie, gdy z ust przywódcy jednego z krajów Unii Europejskiej padają słowa o rasowej czystości. Dzieje się to w tej części Europy, w której nazizm zebrał najkrwawsze żniwo. Holocaust nie zaczął się od rozpalenia pieców krematoryjnych. Holocaust zaczął się od słów takich, jak te.Tylko od nas zależy, czy pozwolimy, by historia się powtórzyła, czy też będziemy dostatecznie silni, by temu zapobiec.

Romani Rose, przewodniczący Centralnej Rady Niemieckich Sinti i Romów, ostrzegł, że osiągnięcia otwartego społeczeństwa demokratycznego, które od dawna były uważane za oczywiste, są obecnie coraz bardziej kwestionowane przez dzielącą agitację przeciwko mniejszościom i że antysemityzm i antycyganizm po raz kolejny prowadzą do zagrożenia życia ludzi, zwłaszcza w krajach Europy Południowo-Wschodniej i Środkowej, gdzie wielu Romów zmuszonych jest żyć w nieludzkich i przypominających apartheid strukturach: „Jeśli teraz węgierski premier Orban, którego kraj jest członkiem Unii Europejskiej, ponownie poucza o czystości rasowej i etnicznej oraz używa słownictwa przypominającego najciemniejsze czasy europejskiej historii,  to jest to kolejna próba podziału, która zagraża pokojowi w naszym społeczeństwie, naszej wspólnocie i naszym europejskim wartościom.

przewodniczący Rady Federalnej Bodo Ramelow powiedział: „Jesteśmy tu dzisiaj, aby spojrzeć tragedii w twarz i tym samym nagłośnić ją. Jesteśmy tutaj, aby wspólnie oddać hołd ofiarom i opłakiwać je. Jesteśmy tutaj, aby podtrzymywać żywą pamięć o ocalałych i członkach ich rodzin.”

Jednocześnie przypomniał również o nieludzkich okolicznościach, w jakich wielu Sinti i Romów nadal musi mieszkać w niektórych częściach Europy: „Romowie są największą mniejszością etniczną w Europie. A jednak w wielu miejscach są ponownie marginalizowani w systemie niewypowiedzianego apartheidu. Doświadczają nienawiści, wykluczenia, rasizmu, przemocy i odmawiania praw obywatelskich i społecznych w wielu krajach.

W swoim przemówieniu komisarz UE Helena Dalli wskazała również na niepokojącą sytuację ludzi uciekających z Ukrainy przed rosyjską agresją, w tym także Romów: „Rosyjska agresja na Ukrainę doprowadziła do bezprecedensowej liczby uchodźców, jakich nie widzieliśmy od czasów II wojny światowej, w tym niezliczonych Romów. UE jest zdecydowana przyjąć wszystkich ludzi uciekających przed wojną na Ukrainie, bez względu na narodowość, pochodzenie etniczne czy kolor skóry.

Ocalały z Holokaustu Christian Pfeil z Trewiru zwrócił się w szczególności do młodego pokolenia: „Do wszystkich młodych ludzi, którzy są tu dzisiaj, chciałbym zostawić was z jedną rzeczą: zawsze są szaleni, obsesyjni i fanatyczni ludzie, którzy gardzą innymi ludźmi. Prześladują lub nawet zabijają innych ludzi ze względu na ich kolor skóry, narodowość lub przynależność do mniejszości. Tendencje rasistowskie istnieją dziś w całej Europie. Dlatego potrzebna jest odwaga. Dlatego musicie stanąć w obronie demokracji i zdecydowanie przeciwstawić się antycyganizmowi, antysemityzmowi i rasizmowi.

W imieniu sieci młodzieżowej TernYpe przemawiała Nataliia Tomenko z Ukrainy jako przedstawicielka najmłodszego pokolenia. Ostrzegła również przed bieżącymi wydarzeniami na Ukrainie: „Wszyscy wiemy, że może się to zdarzyć dzisiaj na Ukrainie, jutro poza Ukrainą. Nie przestanę sprzeciwiać się tej wojnie dopóki ona się nie skończy i wszyscy otrzymamy odszkodowania i sprawiedliwość w niezależnym trybunale międzynarodowym. Nie potrzebujemy miłosierdzia ze strony Europy; potrzebujemy waszych decyzji, działań i solidarności