Holocaust Romów (1939-1945)

Wstęp

Holocaust Romów, znany również jako Porajmos (co oznacza „pochłonięcie” lub „zagłada” w języku romskim), to mniej znana, ale równie przerażająca część historii II wojny światowej. Romowie, podobnie jak Żydzi, byli celem systematycznej eksterminacji przez nazistów i ich sojuszników. Szacuje się, że w wyniku tych działań zginęło około 500 000 Romów, co stanowiło około jednej czwartej do połowy ich populacji w Europie przedwojennej.

Prześladowania Romów przed II wojną światową

Prześladowania Romów w Niemczech i innych krajach Europy miały miejsce na długo przed przejęciem władzy przez nazistów w 1933 roku. Już w XIX wieku, na terenie Niemiec i Austrii, Romowie byli uważani za „cygańską plagę”. W 1899 roku w Monachium założono Cygańską Agencję Informacyjną, której celem było zbieranie informacji o Romach zamieszkujących niemieckie landy. Informacje te były później wykorzystane przez nazistów do planowania ich eksterminacji.

W 1926 roku w Niemczech wprowadzono przepisy, które zakazywały Romom wchodzenia do parków i łaźni publicznych, a pięć lat później na konferencji w Monachium podjęto decyzję o rejestracji wszystkich Romów w kartotekach policyjnych oraz kierowaniu bezrobotnych Romów do obozów pracy. Ustawa ta była wstępem do jeszcze bardziej represyjnych działań, które miały nastąpić po dojściu do władzy Adolfa Hitlera.

Narodziny „ostatecznego rozwiązania kwestii romskiej”

Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 roku, Romowie stali się celem systematycznych prześladowań. W 1935 roku zostali objęci Ustawami Norymberskimi, które delegalizowały małżeństwa między Romami a Niemcami oraz pozbawiały Romów praw obywatelskich. W 1938 roku Heinrich Himmler podpisał dekret dotyczący „walki z cygańską plagą”, który nakazywał zbieranie informacji o Romach i przygotowywał grunt pod ich masową deportację.

W 1939 roku Reinhard Heydrich, szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, zapowiedział deportację 30 tysięcy Romów z terytorium Rzeszy do okupowanej Polski. Deportacje te były częścią szerszego planu, który obejmował także eksterminację Romów w obozach zagłady.

Deportacje i eksterminacja Romów

Deportacje Romów rozpoczęły się w 1940 roku, a pierwsze grupy Romów trafiły do obozów zagłady w Chełmnie i Auschwitz-Birkenau. 26 lutego 1943 roku do Auschwitz przybył pierwszy transport Romów z Niemiec. W obozie Auschwitz-Birkenau utworzono tzw. „obóz cygański”, do którego trafiło około 23 000 Romów z różnych krajów europejskich. Około 19 000 z nich zmarło z powodu chorób, głodu, wycieńczenia, a także zostało zamordowanych w komorach gazowych.

W obozie Auschwitz-Birkenau, szczególnie okrutnym formom represji poddawano romskie dzieci. Naziści, w szczególności dr Josef Mengele, przeprowadzali na nich okrutne eksperymenty medyczne, które często kończyły się śmiercią.

Represje w innych krajach europejskich

Los Romów w okupowanej przez nazistów Europie zależał od lokalnych warunków i współpracy lokalnych władz z okupantami. W wielu krajach, takich jak Francja, Holandia, Węgry, Włochy, Jugosławia i Albania, Romowie byli masowo deportowani do obozów koncentracyjnych lub mordowani na miejscu.

W Rumunii, pod rządami Antonescu, około 26 tysięcy Romów zostało deportowanych do obozów pracy w Transnistrii, gdzie wielu z nich zmarło z powodu chorób i głodu. W Serbii, niemiecka armia zamordowała niemal całą męską populację Romów do końca 1941 roku. W Chorwacji, miejscowi faszyści, znani jako ustasze, wymordowali około 28 tysięcy Romów, z których wielu trafiło do obozu Jasenovac, gdzie byli bestialsko mordowani.

Podsumowanie

Holocaust Romów pozostaje jednym z najbardziej tragicznych, ale zarazem najmniej znanych epizodów II wojny światowej. Chociaż liczba ofiar nie jest dokładnie znana, szacuje się, że zamordowano od 220 000 do 500 000 Romów. Po wojnie Romowie, podobnie jak Żydzi, nie otrzymali żadnej formy rekompensaty za poniesione straty i cierpienia. Ich tragedia, chociaż mniej znana, jest równie ważna dla zrozumienia pełnego obrazu okrucieństw popełnionych przez nazistów.

Holocaust Romów jest mrocznym świadectwem uprzedzeń, rasizmu i nienawiści, które doprowadziły do jednego z najstraszliwszych ludobójstw w historii ludzkości. Pamięć o tych wydarzeniach jest kluczowa dla zapobiegania podobnym tragediom w przyszłości.