Romowie
Romowie, to grupa etniczna, która wywodzi się z Indii i osiedliła się w Europie od około X wieku. Romowie posiadają własną kulturę, język (romski) oraz tradycje. Ich styl życia i obyczaje różnią się w zależności od regionu, w którym żyją, jednak często charakteryzują się silnym poczuciem wspólnoty oraz kultywowaniem tradycji ustnych. Romowie byli historycznie marginalizowani i doświadczali dyskryminacji. Dziś Romowie walczą o swoje prawa i dążą do integracji społecznej, zachowując jednocześnie swoje unikalne dziedzictwo kulturowe.
1. Światowy Kongres Romów (World Romani Congress)
8 kwietnia 1971 r. w Orpington koło Londynu odbył się 1. Światowy Kongres Romów (World Romani Congress). Zorganizowane przez członków Rady Cygańskiej i międzynarodowego Komitetu Romów spotkanie i towarzyszący mu festiwal muzyczny w Hampstead Heath były przełomem w historii Romów i podróżników. Delegaci na ten kongres reprezentowali społeczność romską z 25 krajów Europy. Przyjęto program działania i po raz pierwszy — flagę Romów. Kongres przyjął pieśń „Gelem, Gelem” za hymn międzynarodowej społeczności romskiej. W 1978 r. podczas 2. kongresu powstała Międzynarodowa Unia Romów (IRU) — International Romani Union.
Międzynarodowy Dzień Romów
Międzynarodowy Dzień Romów został ustanowiony w 1990 r. na objętym patronatem UNESCO 4. Kongresie Międzynarodowego Związku Romów, który odbył się w Serocku k. Warszawy — jako datę wybrano 8 kwietnia.
Flaga
Czerwone koło na tle błękitnych i zielonych poziomych pasów. Błękit symbolizuje niebo, kolor zielony — ląd, naturę, a koło kojarzone czasem także z indyjską czakrą — podróż, wędrówka i życie w taborze.
Hymn
Djelem, Djelem („Idę, Idę”) – hymn został skomponowany w 1969 roku przez Žarko Jovanovicia (serbski muzyk i kompozytor romskiego pochodzenia), na motywach tradycyjnej ludowej pieśni bałkańskiej.
Tekst w języku romskim
Djelem, djelem, lungone dromensa
Maladilem baxtale Romensa
Djelem, djelem, lungone dromensa
Maladilem baxtale Romensa.
Ay, Romale, Ay, Chavale,
Ay, Romale, Ay, Chavale.
Ay Romale, katar tumen aven
Le tserensa baxtale dromensa
Vi-man sas u bari familiya
Tai mudardya la e kali legiya.
Aven mansa sa lumiake Roma
Kai putaile le Romane droma
Ake vryama – ushti Rom akana
Ame xutasa mishto kai kerasa.
Ay, Romale, Ay Chavale,
Ay, Romale, Ay Chavale
Tłumaczenie na język polski
Wędrowałem długimi drogami,
Napotkałem szczęśliwych Romów,
Ej Romowie, skąd wy wędrujecie,
Dokąd głodni, zawędrować chcecie?
Miałem braci, miałem wielu bliskich
Przyszli Niemcy, zabili ich wszystkich.
Wszystkich razem chłopców i dziewczęta,
Zabili też małe niemowlęta.
Dobry Boże uchyl nieba bramy,
Może ujrzę, braci mych Romów
Może ruszą na wędrówkę ze mną
Na spotkanie szczęśliwych Romów
Wstańcie bracia chodźcie razem z nami
By się spotkać z wszystkimi Romami
Ciemni bracia, siostry czarnookie
Kocham was jak winogrona słodkie
Międzynarodowy Dzień Języka Romskiego
5 listopada — święto ustanowione zostało z inicjatywy Międzynarodowego Związku Romów i organizacji „Kali Sara” (Association „Kali Sara”) na posiedzeniu Komisji do Spraw Języka w Zagrzebiu 5 listopada 2009 roku.
W celu promowania zachowania języka i kultury romskiej, poprawy dobrobytu ludności romskiej oraz uznania znaczenia wszystkich języków, których różnorodność stanowi źródło siły dla wszystkich społeczeństw — UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury, ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization), w 2015 r. ogłosiło Światowy Dzień Języka Romskiego.
Język romski ma około 33 000 słów. Istnieje 17 dialektów, ale osoby posługujące się różnymi dialektami mogą się zrozumieć. Trwają niełatwe prace nad opracowaniem standardowego idiomu.
