81. rocznica likwidacji ,,Zigeunerlager” 2.08.2025

Oświęcim, 17 października 2025 r. – Stowarzyszenie Romów w Polsce (SRwP) stanowczo potępia rosnącą falę nienawiści i ksenofobii w polskiej przestrzeni publicznej. W związku z kontrowersyjnymi i skrajnie szkodliwymi wypowiedziami Roberta Bąkiewicza, podczas niedawnego wiecu PIS w Warszawie powiedział:

„Nie bójcie się prokuratur, sądów, ci ludzie zapłacą za to cenę. I ta droga na Grunwald musi być taka, że sprawiedliwość musi zapaść, że te chwasty trzeba z polskiej ziemi powyrywać i napalm na tę ziemię rzucać, żeby nigdy nie odrosły”

a także z toczącą się debatą publiczną, domagamy się natychmiastowej reakcji władz państwowych oraz pociągnięcie do odpowiedzialności osób i środowisk szerzących rasizm, mowę nienawiści i podżeganie do przemocy wobec osób różniących się pochodzeniem etnicznym, narodowym, religijnym i rasowym.

Język Nienawiści Dehumanizuje i Zagraża

Słowa mają moc. Język używany przez skrajną prawicę, w tym przez Roberta Bąkiewicza, nie jest wyrazem wolności słowa ani krytyki – jest mową nienawiści, której jedynym celem jest dehumanizacja i podsycanie strachu wobec obywateli polskich należących do mniejszości.

To retoryka niebezpiecznie przypominająca faszystowskie wiece lat 30. XX wieku. Jej powtarzanie i tolerowanie prowadzi do eskalacji napięć, przemocy oraz realnego zagrożenia dla bezpieczeństwa mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych.

„W obliczu narastającej fali nienawiści, my, Romowie, czujemy się zagrożeni. Nikt, w XXI wieku, w demokratycznym państwie, nie powinien być stygmatyzowany i poniżany z powodu swojego pochodzenia. Obojętność wobec mowy nienawiści jest de facto jej akceptacją. Nie możemy do tego dopuścić.”
— Roman Kwiatkowski, Prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce

Romowie – Integralna Część Polskiej Różnorodności

Polska jest krajem etnicznie i kulturowo różnorodnym. Społeczeństwo polskie składa się z wielu grup, które współtworzą jego historię i tożsamość.

My, Romowie, jesteśmy obecni w Polsce od ponad 700 lat. Jesteśmy integralną częścią narodu polskiego. Obawiamy się, że odium nienawiści i wykluczenia skierowane wobec imigrantów, zostanie skierowane na nas, co będzie skutkować próbą wykluczania nas z przestrzeni publicznej, czy podważania naszego miejsca w społeczeństwie.

Mowa nienawiści jest jak ziarno chwastu, które atakuje fundamenty wspólnoty narodowej i wartości zapisane w Konstytucji RP.

Ostrzeżenie

W walce z obojętnością wobec nienawiści warto przypomnieć słowa Charles’a Baudelaire’a z tomu „Kwiaty Zła”, który demaskował moralną zgniliznę epoki i ostrzegał przed złem ukrytym w słowach:

„O Aniele dobroci, znasz nienawiść strutą?
Pięść zaciśniętą w cieniu, łzę z żółci zaprawą,
Gdy zemsta gra pobudkę swą piekielną nutą,
I nad umysłem całym zwierzchnie bierze prawo?”

To poetyckie ostrzeżenie brzmi dziś wyjątkowo aktualnie. Jeśli pozwolimy, by „nienawiść struta” przejęła władzę nad debatą publiczną, zatruje to całe społeczeństwo.

Wspólny Obowiązek – Wspólna Odpowiedzialność

Apelujemy do władz państwowych, mediów, instytucji edukacyjnych oraz wszystkich obywateli do jednoznacznego potępienia mowy nienawiści i podejmowania realnych działań na rzecz jej eliminacji.

Polska musi pozostać krajem, w którym każda mniejszość – Romowie, Żydzi, Ukraińcy, Białorusini czy osoby o innym kolorze skóry, religii czy pochodzeniu – czują się bezpiecznie i godnie.

Roman Kwiatkowski
Prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce

Dnia 2 sierpnia   z okazji 81. likwidacji ,, Zigeunerlager”  w Kl Auschwitz Birkenau został zorganizowany warsztat w ramach projektu ,,Spotkanie z historią i kulturą romską” mający na celu zdobycie kompleksowej wiedzy na temat Holocaustu romskiego mającego na celu poszerzenie wiedzy nt. likwidacji romskiego obozu ,,Zigeunerlager”

Zadanie realizowane jest dzięki dotacji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w ramach programu integracji społecznej i obywatelskiej Romków w Polsce na lata 2021-2030

2 sierpnia 2025 roku w byłym niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz-Birkenau odbyły się uroczyste obchody upamiętniające 81. rocznicę Europejskiego Dnia Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti. Uroczystości zorganizowane przez Stowarzyszenie Romów w Polsce oraz Centralną Radę Niemieckich Sinti i Romów we współpracy z Centrum Historii i Kultury Romów i Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau przyciągnęły przedstawicieli wielu krajów europejskich.

W tegorocznych obchodach wzięli udział wysokiej rangi przedstawiciele instytucji europejskich i krajowych. Wśród najważniejszych gości znaleźli się :

Theodoros Rousopoulos, Przewodniczący Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy

Martin Hojsík, Wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego

Lucie Fuková, Komisarz Rządu Czeskiego ds. Romów

Rudolf Murka, potomek ofiar Holokaustu i wieloletni działacz na rzecz pamięci romskiego holocaustu

Edward Dębicki, 91-letni świadek historii i ocalały z Zagłady, wybitny muzyk i poeta

Dieter Flack, Ocalały świadek historii z Niemiec

Roman Kwiatkowski, Prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce

Romani Rose, Przewodniczący Centralnej Rady Niemieckich Sinti i Romów

Ryszard Śmiałek, Wicewojewoda Małopolski

Program uroczystości

Ceremonia rozpoczęła się o godzinie 9:30 w Auschwitz I symboliczną wizytą międzynarodowych delegacji w Muzeum Auschwitz, gdzie uczestnicy zwiedzili blok 13 zawierający wystawę poświęconą Holokaustowi Romów oraz złożyli wpis do Księgi Gości. Następnie przy „Ścianie Straceń” (tzw. Czarnej Ścianie) zapalono świece i złożono wieńce.

Główne uroczystości odbyły się w Birkenau, w Miejscu Pamięci Romów i Sinti w odcinku obozowym B II e, gdzie w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku Niemcy zamordowali ostatnich ponad 4300 więźniów romskich.

Przemówienia i wyróżnienia

Podczas ceremonii upamiętniającej, przemawiający nawiązywali nie tylko do potrzeby kultywowania pamięci o tragicznej przeszłości, ale także apelowali o zwrócenie uwagi na narastające tendencje antyromskie, antyimgranckie oraz rosnący rasizm i ksenofobię, któremu należy się przeciwstawić,

Roman Kwiatkowski w swoim przemówieniu łączył pamięć historyczną z aktualnymi wyzwaniami społecznymi: „Dziś, w 81. rocznicę nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku, stajemy tu – w miejscu największej zbrodni przeciwko Romom i Sinti – by oddać hołd ponad 4 300 zamordowanym w 'Zigeunerlager’. Tu, gdzie zgasło tyle istnień, chcemy przywracać pamięć – nie dla przeszłości, ale dla przyszłości”.

Prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce nie unikał tematów współczesności: „Dziś jednak szczególnie niepokoi mnie coś jeszcze. Po ulicach polskich miast znów przeszły tłumy skandujące hasła odrzucenia i nienawiści. 'Stop imigracji’, 'Polska dla Polaków’ – to alarmujący sygnał, że historia próbuje otwierać dawno zamknięte drzwi”.

Kwiatkowski podkreślił globalny wymiar problemu: „Niepokojące jest to, że tendencje rasistowskie, ksenofobiczne i dyskryminacyjne przybierają na silę w wymiarze globalnym”.

Edward Dębicki, w wieku 91 lat, podzielił się osobistymi wspomnieniami: „Jestem tutaj z Wami jako Rom, muzyk, twórca, świadek historii naszego narodu. Jestem kimś, kto przeżył zagładę i stoi dziś przed Wami w wieku 91 lat, aby podzielić się moim doświadczeniem”.

Dębicki opisał swoje doświadczenia wojenne: „Gdy w 1944 roku likwidowano obóz romski w Auschwitz-Birkenau, miałem 9 lat. Ukrywaliśmy się w lasach, żyliśmy w ziemiankach w nieustannym strachu, widzieliśmy śmierć na każdym kroku. Przeżyłem, bo los tak chciał. Ale noszę w sobie pamięć o tych wszystkich, którzy nie mieli tego szczęścia”

Lucie Fuková w swoim wystąpieniu podkreśliła znaczenie utworzenia Rady Konsultacyjnej przy Muzeum Kultury Romskiej w Czechach: „Potomkowie czekali wiele lat na ten moment – na godne uczestnictwo Romów w organach doradczych ds. dziedzictwa”.

Ważne wyróżnienie

Podczas uroczystości miała miejsce ceremonia wręczenia Krzyża Zasługi dla Prezesa Stowarzyszenia Romów w Polsce Romana Kwiatkowskiego, za zasługi na rzecz społeczności romskiej.  Order wręczył Wicewojewoda Małopolski Ryszard Śmiałek.

Kontekst historyczny

81 lat temu, w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku, Niemcy zlikwidowali tzw. obóz rodzinny dla Romów (Zigeunerfamilienlager) w Auschwitz II-Birkenau. Zginęło wówczas około 4300 więźniów – dzieci, kobiet i mężczyzn, którzy pomimo zaciętego oporu zostali zamordowani przez SS.

Ogółem w Auschwitz zginęło ponad 20 tysięcy Romów spośród około 23 tysięcy deportowanych z 14 krajów. Szacuje się, że podczas II wojny światowej naziści zamordowali między 220 tysięcy a 500 tysięcy Romów i Sinti w całej okupowanej Europie.

Europejski wymiar pamięci

Dzień 2 sierpnia został oficjalnie uznany przez Parlament Europejski w 2015 roku za Europejski Dzień Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti. W Polsce Sejm RP uchwalił ten dzień już w 2011 roku jako Dzień Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti.

Zakończenie uroczystości

Ceremonia zakończyła się o godzinie 14:00 złożeniem wieńców i kwiatów przy Pomniku Pamięci Romów i Sinti. Uczestniczyły w niej delegacje z wielu krajów europejskich, przedstawiciele organizacji międzynarodowych, ambasadorowie oraz ocalali i ich potomkowie.

Zapraszamy przedstawicieli mediów do udziału w uroczystościach upamiętniających 81. rocznicę Europejskiego Dnia Pamięci o Holokauście Romów i Sinti.

Uroczystości upamiętniające są organizowane przez Stowarzyszenie Romów w Polsce oraz Centralną Radę Niemieckich Sinti i Romów we współpracy z Centrum Historii i Kultury Romów i  Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau.

W tegorocznych obchodach wezmą w  udział ważne osobistości polityczne z kraju i świata.

Zapowiedzieli swoją obecność m.in. 

• Theodoros Rousopoulos, Przewodniczący Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy
• Martin Hojsík, Wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego

Poniżej zamieszczamy program uroczystości: 

2 sierpnia 2025 r.

Miejsce wydarzenia: Auschwitz I — Państwowe Muzeum

• 09.30-11.00: Powitanie międzynarodowych delegacji politycznych w Muzeum Auschwitz, symboliczna wizyta i upamiętnienie wszystkich ofiar, wizyta z przewodnikiem w bloku 13 (wystawa poświęcona Holokaustowi Romów), wpis do Księgi Gości Muzeum Auschwitz, Zapalenie świec lub złożenie wieńca pod „Ścianą Straceń” (tzw. Czarna Ściana)

Miejsce wydarzenia: Birkenau, Miejsce Pamięci Romów i Sinti, odcinek obozowy B II e

• 11.00-11.45: Przyjazd i wejście gości, przejście pod pomnik.
• Rozpoczęcie uroczystości, powitanie gości
• 12.00-13.15: Ceremonia upamiętniająca. ( W trakcie przemówień przewidziana jest  ceremonia wręczenia Krzyża Zasługi dla Prezesa Stowarzyszenia Romów w Polsce, Romana Kwiatkowskiego. Order wręczy Wicewojewoda Małopolski, Ryszard Śmiałek)
• 13.15-13.45: Ceremonia złożenia wieńców i kwiatów
• 14:00 Zakończenie uroczystości

Wszelkie zapytania medialne jak i również kwestie związane z programem uroczystości  należy kierować na:

e-mail: romaholocaustday81@chikr.pl

tel: 0 33 842 69 89 lub +48 728 344 87784

Stowarzyszenie Romów w Polsce apeluje do Pana Premiera o podjęcie zdecydowanych działań w związku z narastającą falą nagonki i aktów niechęci wobec osób o innym kolorze skóry, narodowości, języku i kulturze.

Zapraszamy do zapoznania się z programem uroczystości Europejskiego Dnia Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti.

Z głębokim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Dragoljuba Ackovicia – jednego z najwybitniejszych współczesnych romskich intelektualistów, badacza, pisarza i działacza na rzecz praw Romów. Odszedł w wieku 73 lat.

Dragoljub Acković urodził się w 1952 roku w Osipaonicy koło Smederewa. Ukończył studia z zakresu nauk politycznych i etnologii, kontynuował kształcenie na studiach podyplomowych i doktoranckich, m.in. na Uniwersytecie Pokoju ONZ. Był autorem kilkuset artykułów oraz dwudziestu książek poświęconych historii, kulturze i sytuacji Romów. Od 1997 roku należał do Związku Pisarzy Serbii i aktywnie uczestniczył w romskim ruchu politycznym.

Był pierwszym przewodniczącym Romskiej Partii Kongresowej, członkiem Międzynarodowej Komisji ds. Prawdy o Jasenovacu, a także przewodniczącym Fundacji Badań nad Ludobójstwem dr Milana Bulajicia. Pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Międzynarodowej Romskiej Akademii Sztuki i Nauki, był członkiem Narodowego Komitetu ds. Kultury Niematerialnej Serbii oraz przewodniczącym Światowego Parlamentu Romów.

Przez ostatnie dwie dekady był redaktorem programu romskiego w Radiu Belgrad, a także zastępcą dyrektora Biura ds. Praw Człowieka i Praw Mniejszości Rządu Serbii. Założył i kierował Muzeum Kultury Romskiej w Belgradzie, niezależną telewizję „Khrlo e Romenge” oraz inicjował wydawnictwa w języku romskim.

Jego dorobek i działalność na rzecz zachowania pamięci, tożsamości i godności Romów pozostaną na zawsze inspiracją dla kolejnych pokoleń. Łączymy się w bólu z rodziną i wszystkimi, którym bliskie były wartości, którym Dragoljub Acković poświęcił swoje życie.

Cześć Jego Pamięci.