Odsłonięcie Pomnika Pomordowanych Romów w Nurze – Symbol Pamięci i Jedności

Dnia 19 grudnia 2024 roku, w miejscowości Nur, miała miejsce uroczystość odsłonięcia pomnika upamiętniającego ofiary Holokaustu Romów. To wydarzenie było możliwe dzięki zaangażowaniu i determinacji Stowarzyszenia Romów w Polsce, które zrealizowało ten projekt ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Miejsca pamięci i trwałe upamiętnienia w kraju”.

Pomnik ten nie tylko stanowi symboliczne upamiętnienie tragicznych wydarzeń z przeszłości, ale również jest wyrazem pamięci i szacunku dla ofiar.

Uroczystość rozpoczęła się o godzinie 12:00, a gości powitał przedstawiciel gospodarzy. Następnie odbyły się krótkie przemówienia, w których głos zabrali:

1. Wójt Gminy Nur –  Rafał Kruszewski
2. Dyrektor CHiKR – Władysław Kwiatkowski
3. Potomek bezpośrednich świadków  Tadeusz Janiak

Modlitwa za pomordowanych, która odbyła się o godzinie 12:25, była wyrazem pamięci i szacunku dla ofiar. Kulminacyjnym momentem uroczystości było przecięcie wstęgi i poświęcenie pomnika. Wstęgę przecinali:

• Rafał Kruszewski
• Władysław Kwiatkowski
• Andrzej Topaczewski
• Monika Baczar (IPN)

Po ceremonii przecięcia wstęgi, miało miejsce składanie wieńców. Ze strony Centrum Historii i Kultury Romów oraz Stowarzyszenia Romów w Polsce, wieniec złożyli: Dyrektor CHIKR Władysław Kwiatkowski oraz prof. Sławomir Kapralski

To ważne wydarzenie w historii Romów w Polsce nie tylko upamiętnia ofiary Holokaustu, ale również symbolizuje jedność i współpracę między społecznościami. Inicjatywa ta spotkała się z ogromnym odzewem ze strony lokalnej społeczności, która od początku była aktywnie zaangażowana w proces upamiętniania miejsca romskiej kaźni. Przedstawiciele lokalnej społeczności brali udział w obchodach odsłonięcia pomnika, co jeszcze bardziej podkreśla znaczenie tego symbolicznego miejsca pamięci.

Odsłonięcie pomnika w Nurze jest nie tylko aktem upamiętnienia przeszłości, ale również ważnym krokiem w kierunku budowania lepszej przyszłości opartej na wzajemnym szacunku i zrozumieniu.

Oświadczenie
Stowarzyszenia Romów w Polsce
z dnia 9 grudnia 2024 r.

w sprawie wypowiedzi posła Przemysława Wiplera na serwisie społecznościowym X  odnośnie do głosowania nad budżetem Państwa na 2025 r. w części dotyczącej Programu romskiego

W dniu 6 grudnia 2024 r. o godz. 9:41:44 na serwisie społecznościowym X ukazała się następująca wypowiedź posła Przemysława Wiplera:

„Zgłosiliśmy jako Konfederacja poprawkę wycinającą z budżetu miliony na … integrację Cyganów. Poparło ją aż dwóch posłów PIS. Dwóch. Taka to prawica.”

Głosowanie dotyczyło przyznania Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji środków na prowadzenie w 2025 r.  „Programu integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce na lata 2021 – 2030” (dalej: Program rządowy).

Z cytowanej wypowiedzi wynika, że poprawka do projektu ustawy budżetowej autorstwa Konfederacji została odrzucona, co zirytowało posła Przemysława Wiplera, który niezwłocznie po przegranym głosowaniu opublikował na serwisie X swoje rasistowskie przemyślenia. Bo czymże jest jego wypowiedź o „integracji Cyganów”. Jako prawnik, niedoszły doktor nauk prawnych oraz wykładowca akademicki w Collegium Civitas powinien wiedzieć, że zgodnie z ustawą z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (art. 2 ust. 4 pkt 2) w Polsce nie ma cygańskiej mniejszości etnicznej, jest natomiast mniejszość romska – Romowie. Używanie epitetów „Cygan, cygański” jest obraźliwe i ma charakter rasistowski, o czym wielokrotnie wypowiadali się: Rzecznik Praw Obywatelskich, Rada Etyki Mediów, czy sądy i prokuratura. Jak podaliśmy powyżej Program rządowy posługuje się ustawową nazwą mniejszości. Dlaczego więc czołowy przedstawiciel Klubu poselskiego „Konfederacja” wypowiada się względem innych obywateli polskich w taki sposób, czy jest to zdanie całego Klubu, czy tylko posła Przemysława Wiplera? Nie słyszeliśmy by wymieniony poseł w stosunku do innych mniejszości też używał obraźliwych epitetów. Widać w stosunku do naszej niewielkiej mniejszości jest to dopuszczalne!

Drugi element tej wypowiedzi związany jest z przyznaniem MSWiA „milionów na integrację Cyganów”. Wypowiedź ta potwierdza stanowisko Stowarzyszenia Romów w Polsce o wielkiej szkodliwości prowadzenia Programu rządowego dla mniejszości romskiej. Romowie z tego Programu mają niewiele, gdyż znakomitą większość środków pozyskują gminy na prowadzenie przeróżnych własnych zadań, o czym lokalni Romowie często nawet nie wiedzą. Ale jak widać nawet prominentni posłowie tego nie wiedzą.

Wreszcie należy dodać, że na wpis posła błyskawicznie zareagowali wszelkiej maści „nienawistnicy”, którzy wyrazili swoje poglądy na temat Romów.  W ten sposób potwierdziło się powiedzenie o winie kowala i powieszeniu niewinnego.

Z uwagi na bulwersujący i rasistowski wpis o sprawie powiadomiliśmy Marszałka Sejmu, sejmową Komisję Mniejszości Narodowych i Etnicznych  oraz kierownictwo Klubu poselskiego Konfederacja.

Roman Kwiatkowski
Prezes Stowarzyszenia

Dla Romów pamięć o zmarłych i jej pielęgnowanie to wyjątkowa część dziedzictwa kulturowego. Zmarły w kulturze romskiej nadal zajmuje ważne miejsce w społeczności, a rodzina dba o jego pamięć i szacunek dla jego życia. W okresie Wszystkich Świętych Romowie odwiedzają groby bliskich, by wspominać ich życie i opowiadać o ich wartościach młodszym pokoleniom. Jest to czas, w którym rodzina gromadzi się, dzieląc się opowieściami i wspomnieniami, co wzmacnia, poczucie więzi między pokoleniami.

Pamiętając o tych, którzy odeszli, uczymy się doceniać każdą chwilę i dążyć do nadania naszemu życiu głębszego sensu i pielęgnować więzi z bliskimi, które nadają mu wartości.

Dzięki współpracy Stowarzyszenia Romów w Polsce i Oświęcimskiego Instytutu Praw Człowieka uczniowie oświęcimskich szkół średnich mieli okazję posłuchać na ten temat dyskusji z udziałem  Bogdana Białka, prezesa Stowarzyszenia im. Jana Karskiego, Władysława Kwiatkowskiego, dyrektora Centrum Historii i Kultury Romów w Oświęcimiu oraz Bogdana Wasztyla, publicysty i byłego redaktora naczelnego kwartalnika „Dialog- Pheniben”. Rozmowę poprowadził prof. Sławomir Kapralski z Instytutu Socjologii UKEN w Krakowie. 

To nieznana, nieopisana i nieprzepracowana historia pogromu oświęcimskiego z 1981 roku, kiedy z na pozór banalnego wydarzenia mogło dojść do podpalenia domu, w którym schronili się Romowie. W 43. rocznicę tragicznych wydarzeń w Oświęcimiu reportaż o tej historii znajdą państwo pod linkiem:

https://reportaz.polskieradio.pl/artykul/3436970,Klub-Trojki-Audiodokument-i-reportaz-Antoniego-Rokickiego-Wystarczy-iskra

Projekt realizowany w ramach programu integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce na lata 2021-2030 

21 października 2024 o godzinie 12.00 zapraszamy młodzież szkół śrrednich do auli Bibilioteki Galeria Książki w Oświęcimiu na debatę. W dyskusji wezmą udział: Bogdan Białek, prof. Sławomir Kapralski, Władysław Kwiatkowski, Bogdan Wasztyl.
Punktem wyjścia do rozmowy będą wydarzenia jakie rozegrały się w Oswięcimiu z 21 na 22 Października 1981 r., które stanowią nadal historię pełną niedomówień i przemilczeń.

Prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce — Roman Kwiatkowski oraz Dyrektor Centrum Historii i Kultury Romów — Władysław Kwiatkowski uczestniczyli w obchodach 80. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto w Łodzi.

Getto w Litzmannstadt (dzisiejsza Łódź) istniało w latach 1940-1944. Zamknięto w nim nie tylko łódzkich Żydów, ale również osoby z gett z Kraju Warty oraz z Europy Zachodniej i Czech. Na jego obszarze Niemcy wyizolowali dwa inne obozy: dla Romów i Sinti z pogranicza austriacko-węgierskiego (funkcjonował w latach 1941-1942) oraz dla dzieci i młodzieży polskiej (działał w latach 1942-1945). Ostateczną likwidację getta zarządził Heinrich Himmler wiosną 1944 r. W tym czasie w getcie przebywało ponad 76 tys. osób. Do 29 sierpnia 1944 r. naziści zakończyli wywózki kilkudziesięciu tysięcy Żydów, głównie do obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau.

Obchody rozpoczęły się na Cmentarzu Żydowskim, gdzie zapalono znicze przy pomniku pamięci łódzkich Żydów. Następnie złożono kwiaty na Stacji Radegast w zabytkowym budynku kolejowym z 1941 roku, z którego podczas II wojny światowej wywożono żydowską ludność do obozów koncentracyjnych.

Następnie podczas Marszu Pamięci, który odbył się 29 sierpnia, Pan Roman Kwiatkowski miał zaszczyt przemówić oraz poprowadzić modlitwę przy Pomniku Martyrologii Dzieci. Był to moment refleksji i hołdu oddanego wszystkim niewinnym ofiarom, w tym dzieciom żydowskim i romskim, które doświadczyły niewyobrażalnego cierpienia podczas Zagłady.

Marsz Pamięci był wzruszającym i pełnym symboliki wydarzeniem, które przypomniało o obowiązku pielęgnowania pamięci oraz budowania przyszłości wolnej od nienawiści i przemocy.

W programie Marszu Pamięci znalazły się również następujące punkty:

• Kuźnia Romów: Naczelny Rabin Polski, Michael Schudrich, odczytał utwór „Wielki obóz w Oświęcimiu” autorstwa Jerzego Ficowskiego, a następnie odmówił Psalm 130 oraz modlitwę Kel Male Rachamim.

• Pomnik Polaków Ratujących Żydów: Arcybiskup Metropolita Łódzki, Kardynał Grzegorz Ryś, odczytał „Modlitwę gettowego Żyda” autorstwa Rywy Kwiatkowskiej, po czym odmówił Psalm 121 oraz modlitwę „Ojcze Nasz”.

• Pomnik Dekalogu — zakończenie marszu: Odczytano utwór „Żydowski Grobowiec” autorstwa Szymona Dratwy.

Serdecznie dziękujemy organizatorom: Archidiecezji Łódzkiej, Towarzystwu Społeczno-Kulturalnemu Żydów w Polsce, International March of the Living (Międzynarodowy Marsz Żywych) oraz Gminie Żydowskiej w Łodzi — Kehila Kedosza Łódź za wspólne upamiętnienie tych tragicznych wydarzeń.

Zapowiedzieli swoją obecność m.in. 

• Theodoros Rousopoulos, Przewodniczący Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy
• Bärbel Bas, Przewodnicząca Bundestagu
• Małgorzata Kidawa-Błońska , Marszałek Senatu RP
• Claudia Roth, Minister Kultury Niemiec 
• Dani Dayan, Przewodniczący Yad Vashem, Światowego Centrum Pamięci o Holokauście

W ramach obchodów przewidziano wiele wydarzeń towarzyszących. 

Poniżej zamieszczamy program uroczystości: 

31 lipca 2024 r.

          Wieczór: Otwarcie międzynarodowej konferencji i wystawy w Audytorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

1 sierpnia 2024 r.

          9.00-17.00: Międzynarodowa konferencja na temat uznania, pamięci i edukacji o Holokauście Romów i Sinti w Audytorium Maximum UJ w Krakowie 

          19.00-20.00: Powitanie międzynarodowych delegacji i przedstawicieli.

          20.00-22.00: Koncert poświęcony pamięci Romów i Sinti w Filharmonii Krakowskiej. Wystąpi Alan Berg Ensemble Vien z oratorium „O Lungo (D)rom — Długa droga do historii Romów i Sinti”, skomponowanym przez Ralfa Yusufa Gawlicka.

2 sierpnia 2024 r.

Miejsce wydarzenia: Auschwitz I — Państwowe Muzeum

• 08.00-10.00: Powitanie międzynarodowych delegacji politycznych w Muzeum Auschwitz, symboliczna wizyta i upamiętnienie wszystkich ofiar, wizyta z przewodnikiem w bloku 13 (wystawa poświęcona Holokaustowi Romów), wpis do Księgi Gości Muzeum Auschwitz.
• 10.00-11.00: Symboliczny akt polityczny przedstawicieli parlamentarnych i politycznych w „Budynku Teatru” w Auschwitz I.

Miejsce wydarzenia: Birkenau, Miejsce Pamięci Romów i Sinti, odcinek obozowy B II e

• 10.00-11.30: Przyjazd i wejście gości, przejście pod pomnik.
• 12.00-13.00: Ceremonia upamiętniająca.
• 13.00-13.30: Ceremonia złożenia wieńców i kwiatów

19.00: Koncert pamięci „Harfy Papuszy”, poemat symfoniczny skomponowany przez Jana Kantego Pawluśkiewicza do wierszy Bronisławy Wajs „Papuszy”

Miejsce wydarzenia: Parafia Rzymskokatolicka św. Józefa Robotnika w Oświęcimiu

Los społeczności romskiej podczas II Wojny Światowy. Warsztaty odbędą się 4 września 2024 w siedzibie stowarzyszenia przy ulicy Berka Joselewicza 5 w Oświęcimiu o godzinie 15:00

Oświadczenie Stowarzyszenia Romów w Polsce z dnia 16.07.2024r. 

W związku z wywiadem zamieszczonym w dniu 05.07.2024 w Gazecie Wyborczej, w którym dr hab. Emilia Kledzik zarzuca Jerzemu Ficowskiemu, że opublikowane przez niego wiersze Papuszy to falsyfikaty, pragniemy wyrazić nasze jednoznaczne stanowisko w tej sprawie.

Czujemy moralny obowiązek bronić pamięci Jerzego Ficowskiego, autora przekładu, który już nie żyje i nie może bronić się sam. Uważamy, że przedstawione zarzuty są niesprawiedliwe i wymagają uwzględnienia odpowiedniego kontekstu historycznego

Wkład Jerzego Ficowskiego

Odegrał on kluczową rolę w odkrywaniu i promowaniu twórczości Papuszy. Dzięki jego pracy świat poznał poezję Papuszy, która stała się fundamentem współczesnej literatury romskiej. Bez jego zaangażowania, talent Papuszy mógłby zostać niezauważony i zapomniany. Z wielkim oddaniem pracował nad tym, aby poezja Papuszy była dostępna dla szerszej publiczności, co przysłużyło się w dużym stopniu do popularyzacji kultury romskiej. Dzięki działalności popularyzatorskiej Jerzego Ficowskiego, Romowie w Polsce uniknęli brutalnych represji, jakie spotkały naszych pobratymców w innych krajach ówczesnego obozu sowieckiego.

Proces twórczy i język tłumaczenia

Warto podkreślić, że Ficowski dokonywał zmian w oryginalnych tekstach Papuszy, co można postrzegać jako adaptację, a nie falsyfikację. Jego celem było uczynienie poezji Papuszy bardziej dostępną dla szerszej publiczności. Takie działania są stosowane przez wielu badaczy literatury, którzy starają się przybliżyć twórczość różnych autorów szerszemu gronu odbiorców. W swojej pracy, zawsze kierował się szacunkiem do twórczości Papuszy i jej unikalnego stylu, podchodząc do tego z wielką wrażliwością, wyczuciem i zrozumieniem dla naszej kultury i tradycji.

Tłumaczenie poezji Papuszy wymagało wyjątkowego talentu. Jego praca nad przekładami była aktem miłości i szacunku do twórczości Papuszy, a także do całej kultury romskiej.

Kontekst historyczny

W tamtych czasach praktyki takie jak adaptacje były bardziej akceptowane. Porównanie do „Pieśni Osjana” wskazuje, że podobne działania miały miejsce w historii literatury. 
Przykłady literackie takie jak „Hamlet” w przekładzie Wojciecha Bogusławskiego, „Dworzanin polski” Łukasza Górnickiego czy „Kubuś Puchatek” Ireny Tuwim pokazują, że takie adaptacje są powszechne i akceptowane. Podobnie jak „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza pokazują, że adaptacja i redakcja tekstów literackich w celu ich lepszego zrozumienia przez czytelników jest praktyką stosowaną od wieków.

Przyjęte a priori założenie przez Emilię Kledzik, że intencją autora było fałszowanie oryginalnego przekazu Papuszy jest daleko posuniętą insynuacją i nie jest zgodne z prawdą. 

Nie można bowiem z pespektywy ponad 70 lat wchodzić w buty tłumacza i przypisywać mu intencje, których tak naprawdę nie możemy znać.  Jest to to nieuzasadnione i krzywdzące. 

Falsyfikat jest tworzony z złej wierze, z intencją, aby kogoś oszukać, wprowadzić w błąd, zafałszować rzeczywistość. Nie można przypisać takich pobudek autorowi przekładów Papuszy. 

Ważne jest, aby oceniać takie działania w kontekście historycznym, a nie z perspektywy współczesnych standardów.

Intencje Jerzego Ficowskiego

Jerzy Ficowski nie miał intencji fałszowania, lecz promowania unikalnej kultury romskiej poprzez poezję Papuszy. Jego praca była aktem miłości i szacunku do tej twórczości. Jak sam mówił: „Moim celem było pokazanie światu piękna poezji Papuszy, jej unikalnego głosu i ducha”.

Nie odnosimy się do jego wyborów osobistych ani do skomplikowanej sytuacji panującej w Polsce w okresie komunizmu. Odnosimy się tylko do jego zasług na rzecz społeczności romskiej. Zachęcamy do dalszych badań nad twórczością Papuszy, ale prosimy o szacunek dla pracy i dziedzictwa Jerzego Ficowskiego.

Jego twórczość jest ważna dla kolejnych pokoleń Romów oraz całej rzeszy romskich intelektualistów, którzy wychowali się na jego dziełach. Dorobek, który zostawił, choć nie wolny od błędów i nadinterpretacji, nie może zostać zdezaktualizowany i odrzucony. Jesteśmy wdzięczni za jego wkład i będziemy go bronić przed niesprawiedliwymi zarzutami.

 Prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce

Roman Kwiatkowski