Oświadczenie podsumowujące kilkanaście lat bezowocowych zmagań władzy publicznej z dzikim osiedlem w Maszkowicach

Oświadczenie 

z dnia 23 marca 2022 r.

Stowarzyszenia Romów w Polsce

w sprawie Informacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na temat mieszkańców osiedli romskich na terenie województwa małopolskiego przedstawionej na posiedzeniu sejmowej Komisji

W dniu 22 marca 2022 r. sejmowa Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych (dalej: Komisja) rozpatrzyła na swoim posiedzeniu między innymi Informację Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na temat mieszkańców osiedli romskich na terenie województwa małopolskiego (dalej: Informacja). Z pozyskanego przez nas druku Informacji wynika, że w całości dotyczy ona tylko jednego osiedla romskiego w Maszkowicach. 

Przypominamy, że już w ubiegłym roku w oświadczeniu z dnia 22 marca 2021 r. stwierdziliśmy, że ponieważ są poważne wątpliwości co do potrzeby kontynuowania Programu rządowego w latach 2021-2030, przeto decydenci z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (dalej: MSWiA) potrzebowali argumentu do uzasadnienia głoszonej tezy o wykluczeniu społecznym Romów. I znaleźli taki argument w postaci funkcjonowania slumsowej osady romskiej w Maszkowicach (Wschodnia Małopolska). Zauważyliśmy, że osada ta od dwudziestu lat pokazywana jest kolejnym posłom z Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych, jako podstawowy argument dla wdrożenia i prowadzenia kolejnego etapu Programu integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce (dalej: Program), by udowodnić tezę o potrzebie pomagania przez rząd mniejszości romskiej, jako strukturalnie zagrożonej wykluczeniem społecznym. Co ciekawe osada ta – pomimo wpompowania w ramach Programu około 10 milionów publicznych pieniędzy – ciągle się rozrasta i nic nie wskazuje, by coś w niej miało się zmienić na plus. Nawiasem mówiąc publiczne pieniądze zostały przeznaczone z Programu na inwestycje i remonty slumsów w osadzie, pomimo, że lokalny inspektor nadzoru budowlanego wydał już prawomocne nakazy rozbiórki praktycznie większości prymitywnych zabudowań. Stowarzyszenie Romów w Polsce przedstawiło w ubiegłym roku plan likwidacji tej osady przez MSWiA we współpracy z lokalnym samorządem terytorialnym, ale nikt naszej inicjatywy nie podjął. Oznacza to, że w latach 2021 – 2030 zamiast doprowadzenia do likwidacji slumsów, dalej będą prowadzone pozorne działania (w ubiegłym roku nazwaliśmy je „pudrowaniem”), na które przeznaczy się kolejne duże środki publiczne.

Potwierdzeniem tego myślenia jest Informacja Ministra przedstawiona wczoraj posłom na posiedzeniu Komisji. 

Informacja nie zawiera żadnych nowych istotnych danych odnośnie do osiedla romskiego w Maszkowicach w stosunku do poprzednich rządowych publikacji. Podano więc, że osiedle to zabudowane jest konstrukcjami z wykorzystaniem desek i urządzeń nieposiadających wymaganych pozwoleń budowlanych oraz atestów sanitarnych. Zamieszkuje je grupa około 250 osób, spośród których pracuje tylko jedna osoba, pozostali mieszkańcy utrzymują się z zasiłków pomocy społecznej, pracy dorywczej i zbierania złomu. Następnie Minister podał, że w ramach środków z kolejnego Programu (funkcjonuje on od 2001 r. – nasza uwaga), ze względu na warunki bytowe panujące na osiedlu w Maszkowicach i konieczność poprawy sytuacji jego mieszkańców , postawiono w osiedlu 4 kontenery mieszkalne, zorganizowano świetlicę dla dzieci, a w szkole w Maszkowicach zatrudniono dwóch asystentów edukacji romskiej. Informacja zawiera też dane dotyczące wdrożenia różnych programów np. „Bezpieczni i z zasadami”, „My kobiety”, „Praca szansą na rozwój zawodowy i lepsze jutro” (1 osoba pracuje) kosztem wielu dziesiątek tysięcy złotych. Podsumowując Informację Minister stwierdził, że działania te (nazwał je długofalowymi) spotykają się z podzielonym stanowiskiem (nieromskich) mieszkańców Maszkowic, z uwagi na przeświadczenie o inwestowaniu środków bez wyraźnej poprawy sytuacji. Dodał też, że kwestie osiedla romskiego od lat są przedmiotem zainteresowania odpowiednich organów państwowych.  Stwierdzamy więc, że być może są przedmiotem zainteresowania, ale z tego nic nie wynika.  Po prostu polscy mieszkańcy Maszkowic od 20 lat obserwują pozorne działania władzy publicznej w sprawie osiedla romskiego i mają już dość wydawania milionów złotych na coś co nie ma żadnej przyszłości. 

Stowarzyszenie Romów w Polsce od lat domaga się od władz centralnych i samorządowych podjęcia realnych działań odnośnie do osiedla Maszkowice. 

W związku z tym w dniu 2 marca 2021 r. skierowaliśmy do Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego pismo, które nic nie straciło na aktualności. Podajemy poniżej dwa istotne zdania z tego pisma:

„ Z pisma dyrektora Departamentu Mniejszości Narodowych i Etnicznych MSWi A z dnia 13 lipca 2016 r. nr BMP-0718-2-1/2016/LW (załącznik nr 1 do nin. pisma) wynika, że:

W ocenie MSWiA, w przypadku planowanych działań w w/w miejscowościach (osiedle Maszkowice, osiedle Koszary – nasz dopisek), których celem jest poprawa sytuacji mieszkaniowej Romów, należy ograniczyć się do realizacji inwestycji budowlanych lub zakupów budynków mieszkalnych na wolnym rynku, ponieważ przy aktualnym stanie występującej tam infrastruktury budowlanej angażowanie większych środków rezerwy celowej przeznaczonych na remonty jest niecelowe i nieefektywne.”; 

„ Sytuacja na romskim osiedlu w Maszkowicach jest nieco inna (w stosunku do osiedla Koszary – nasz dopisek). W praktyce, większość budynków mieszkalnych to samowole budowlane, pozbawione regulacji prawnej gruntów. W ramach działań Programu integracji MSWiA w 2016 r. przekazał z rezerwy celowej dotację w wysokości 961 tys. zł z przeznaczeniem na zakup na wolnym rynku budynków mieszkalnych dla Romów deklarujących wolę poprawy w ten sposób swoich warunków mieszkaniowych, a w kolejnych latach planowane są dalsze zakupy budynków mieszkalnych. Warto podkreślić, co potwierdzają władze lokalne obu gmin, że przeprowadzka do nowego budynku rodzin romskich jest równoznaczna z wyburzeniem zajmowanego dotychczas lokalu, bowiem nie nadają się one do dalszego zamieszkiwania czy też remontów.”

W piśmie do Urzędu Wojewódzkiego napisaliśmy nadto, że MSWiA już od przynajmniej od 4 lat ma receptę na problemy mieszkańców Maszkowic bardzo bliską naszej propozycji. Polegać miała na zaprzestaniu łożenia pieniądze na remontowanie w Maszkowicach nielegalnie zbudowanych slumsów. Jeśli chce się realnie pomóc Romom to należy za publiczne pieniądze zbudować im nowe domy mieszkalne lub je zakupić, przy równoczesnym wyburzeniu dotychczasowego domostwa. Jest to jedyny sposób na rozwiązanie problemu. Podaliśmy, że władze MSWiA oraz gminy powinny rozwiązać problem romski w powiązaniu z rozwiązaniem problemu mieszkaniowego biednych i niezaradnych obywateli polskiego pochodzenia. Chodzi o to by budując np. blok (budynek wielorodzinny) socjalny zasiedlano w nim nie tylko Romów, ale także innych mieszkańców gminy, czyli żeby nie powstało nowe romskie getto. Budowane domy winny być zlokalizowane w różnych częściach gminy (miasta, wsi), by zwiększyć możliwości integracyjne ich mieszkańców z sąsiadami.

W oświadczeniu z dnia 22 marca 2021 r. powołaliśmy się także na artykuł z dnia 27 listopada 2018 r. opublikowany na stronie https://sadeczanin.info/wiadomosci/zamiast-osady-w–maszkowicach-Cyganie-i-mieszkańcy-Łacka-razem w-nowym-bloku, ukazał się artykuł na temat przyszłości osady Maszkowice. Z artykułu wynika, że w 2017 r. powiatowy inspektor nadzoru budowlanego w Nowym Sączu nakazał rozebrać trzydzieści domów wybudowanych „na dziko” w Maszkowicach. W związku z tą decyzją autor artykułu stwierdził, że „ostatnio wrócił pomysł żeby w Maszkowicach postawić blok socjalny. Czy to może się udać?” Jednocześnie zwrócił on uwagę na koszt ewentualnego legalizowania obecnych „budynków” który przekroczyłby ich wartość. W artykule tym Krzysztof Popiela, ówczesny pełnomocnik do spraw Romów w sądeckim urzędzie miasta stwierdził:  „Najlepszym rozwiązaniem byłoby postawienie w Maszkowicach budynku wielorodzinnego , takiego jak w Ochotnicy Dolnej. Byłby to blok socjalny, który zasiedliliby nie tylko Romowie, ale także ci mieszkańcy gminy Łącko, których nie stać na własne lokum. To byłby dla samorządu taki rodzaj rekompensaty. W ten sposób gmina zyskałaby dodatkowe mieszkania. Tego rodzaju doświadczenia mamy już w Nowym Sączu. Romowie, którzy mieszkali na Osiedlu Zawiszy Czarnego trafili domieszkań socjalnych przy ulicy Nawojowskiej, Zygmuntowskiej, Długosza i Jana Pawła II, gdzie obok siebie mieszkają i Romowie i Polacy. To oczywiste, że gmina Łącko i ze względów finansowych i logistycznych nie jest w stanie udźwignąć takiej inwestycji. W Maszkowicach mieszka około dwustu sześćdziesięciu Romów, mówi się nawet o trzystu. Pieniądze na takie przedsięwzięcie musiałyby pochodzić z rządowego programu na rzecz integracji społeczności romskiej. Taka właśnie koncepcja została przedstawiona (w Maszkowicach w 2016 r. – nasz dopisek) komisji sejmowej mniejszości narodowych i etnicznych. Jeden z posłów zauważył wtedy, że teraz należałoby przygotować harmonogram działań. Kto taki harmonogram miałby przygotować? Sądzę, że pewnie gmina i służby wojewody z poparciem służb ministra spraw wewnętrznych.” 

Jako Stowarzyszenie nie wiemy dlaczego ta propozycja – poparta przez posłów z Komisji – nie została zrealizowana. Po upływie prawie 6 lat sprawa wróciła jak bumerang na posiedzenie Komisji ale w składzie już innym niż w 2016 r. Ale przecież powinna istnieć kontynuacja prac Komisji, nie może ona co kadencję rozpoczynać sprawy Maszkowic od nowa. Tym bardziej, że w dniu 9 czerwca 2016 r. Komisja sejmowa uchwaliła pod adresem MSWiA specjalny dezyderat w sprawie warunków mieszkaniowych w małopolskich osiedlach romskich otrzymując odpowiedź od Ministerstwa w dniu 13 lipca 2016 r. (wyzej cytaty z tego pisma). Posłowie winni więc sięgnąć po te dokumenty. 

Niezależnie od działań o charakterze strategicznym Stowarzyszenia nasze uważa, że w przypadku przyjęcia propozycji budowy budynków socjalnych należy skorzystać z doświadczeń polskich i innych krajów. By uniknąć dewastacji nowych wybudowanych mieszkań należy stosować stały monitoring ich użytkowania. Wreszcie należy powiązać obowiązek płacenia czynszu z pomocą socjalną państwa (gminy) oraz uczęszczaniem dzieci do szkoły. W każdym bloku socjalnym należałoby powołać jednego z romskich mieszkańców na administratora (dozorcę), który nadzorowałby mieszkańców w zakresie przestrzegania ładu i porządku w zamian np. za zwolnienie go z czynszu. 

Stowarzyszenie wskazuje, że w wielu miastach w Polsce takie działania zdały pozytywnie egzamin (np. Kraków- Nowa Huta, Chrzanów, Kęty, Andrychów). 

W oparciu o powyższe Stowarzyszenie zadaje władzy publicznej następujące pytania:

1) dlaczego MSWiA przez okres tylu lat nie doprowadziło do skutecznego wydawania publicznych pieniędzy, skoro wiedziało jak rozwiązać problem? Kto przygotowywał Ministrowi Informację dla posłów w sprawie Maszkowic, przecież nie Minister? Dlaczego w Informacji nie ma nic na temat potrzeby zlikwidowania osiedla? Czy w Ministerstwie blokowanie rozwiązania problemu nie leży przypadkiem po stronie niższych urzędników a nie kierownictwa resortu?

2) dlaczego Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych nie kontynuuje swoich działań nadzorczych z poprzedniej kadencji opartych o właściwą diagnozę?

3) dlaczego MSWiA nie korzysta z wyników kontroli Najwyższej Izby Kontroli która potwierdziła nieskuteczność dotychczasowych działań Ministerstwa oraz Gminy Łącko wskazując na potrzebę działań strategicznych a nie konserwujących dotychczasowy fatalny stan obiektów?

4) dlaczego władze publiczne do tej pory nie wyegzekwowały decyzji służb budowlanych dotyczących wyburzenia większości slumsów w Maszkowicach, co niewątpliwie ułatwiłoby rozwiązanie problemu?

Oby te pytania nie miały charakteru retorycznego! Zobaczymy za rok kiedy znowu Komisja sejmowa zajmie się slumsami w Maszkowicach. 

Roman Kwiatkowski Prezes Zarządu Stowarzyszenia

Wyróżnione

Strona Stowarzyszenia Romów w Polsce powstała w ramach Projektu realizowanego z Programu integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce na lata 2021-2030

STOWARZYSZENIE ROMÓW W POLSCE
ul. Berka Joselewicza 5
32-600 Oświęcim
tel. +48 338 426 989

Napisz do nas...

Aby wypełnić ten formularz, włącz obsługę JavaScript w przeglądarce.