Oświadczenie w związku z posiedzeniem Sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych

Oświęcim, dnia 17 lutego 2015 r. 

Oświadczenie Stowarzyszenia Romów w Polsce w sprawie 10 rocznicy uchwalenia ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym 


                W dniu jutrzejszym tj. 18 lutego 2015 r. odbędzie się posiedzenie sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych poświęcone 10 rocznicy uchwalenia ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. W trakcie posiedzenie odbędzie się dyskusja na temat funkcjonowania tej ustawy a także nad informacją Ministra Administracji i Cyfryzacji na temat działalności Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych.
W związku z tą rocznicą Stowarzyszenie Romów w Polsce stwierdza, że uchwalenie ponad 10 lat temu przedmiotowej ustawy było bardzo istotną zmianą w postrzeganiu mniejszości narodowych i etnicznych przez państwo polskie. Po raz pierwszy prawa i obowiązki mniejszości  zostały określone w ustawie. W ten sposób zapis art. 35 Konstytucji dotyczący mniejszości został przeniesiony na poziom ustawy, co niewątpliwie korzystnie wpłynęło na wzajemne stosunki  państwo – mniejszości.
Podkreślając wartość jaką stanowi ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. zauważyć jednakże należy, że z powodu upływu owych 10 lat a także zmian społecznych, gospodarczych, czy socjalnych, jakie nastąpiły w tym czasie a przede wszystkim z powodu wejścia Polski w dniu 1 maja 2004 r. do Unii Europejskiej, wiele jej zapisów stało się anachronicznych nie odpowiadających duchowi obecnych czasów. Ubiegłoroczna nowelizacja dotycząca wprowadzenia do ustawy integracji obywatelskiej i społecznej,  nie wynikała z analizy dotychczasowych zapisów ustawy, lecz z braku podstawy prawnej do wdrożenia  „ Programu integracji społecznej Romów w Polsce na lata 2014 – 2020”. Niezależnie od powyższego zauważam, że potrzeba integracji mniejszości występuje przede wszystkim ze strony rządowej a nie tych mniejszości. Jestem zdumiony że pragnie się zintegrować Niemców, Ukraińców, Białorusinów, Słowaków, Ormian, Litwinów, Romów i Żydów, w sytuacji gdy mniejszości te pragną żyć w społeczeństwie polskim na dotychczasowych warunkach kulturowych. Wartości te mają dla nich fundamentalne znaczenie. 

W przedstawionej sytuacji  w połowie ub. roku Stowarzyszenie przygotowało projekt ustawy  o zmianie ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych. Projekt ten został przekazany w ub. roku  sejmowej Komisji  Mniejszości Narodowych i Etnicznych.
W projekcie uwzględniliśmy propozycję zmian w ustawie z dnia 6 stycznia 2005 r. koniecznych z punktu widzenia funkcjonowania mniejszości etnicznej romskiej. Główny nacisk Stowarzyszenie położyło na funkcjonowanie Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, ale także zaproponowaliśmy i inne zmiany.

Jakie zmiany w przedstawionej sprawie są konieczne:

1.Należy koniecznie wprowadzić kadencyjność sprawowania funkcji członka Komisji Wspólnej. Dlatego zaproponowaliśmy w ust. 2  art. 24 ustawy ograniczenie  kadencji członka Komisji Wspólnej do 5 lat. Dotychczas ustawa nie ograniczała czasokresu członkostwa w Komisji, co oznacza, że można być członkiem Komisji nawet dożywotnio. Nie trzeba wiele wysiłku by udowodnić ,że taka regulacja jest niewłaściwa i patologiczna. Stowarzyszenie posiada  wiele argumentów uzasadniających  pilną potrzebę wprowadzenia kadencyjności członkostwa. 
Należy zauważyć, że wskutek braku kadencji  członkowie Komisji byli powoływani  na czas nieoznaczony, co uniemożliwiało mniejszościom narodowym i etnicznym dokonanie jakichkolwiek zmian osobowych, poza iluzorycznymi „możliwościami”  określonymi w art. 24 – 25 ustawy.

2.Istotą zaproponowanej przez Stowarzyszenie nowelizacji ustawy stanowi nowe brzmienie ust. 6 w art. 24 ustawy.                   W zmianie tej Stowarzyszenie w nowy sposób określiło sposób wybierania oraz desygnowania kandydatów na  członków Komisji Wspólnej. W chwili obecnej przepis ten nie ustala żadnej formy wyboru (konsultacji) tych kandydatów. Nadto przewiduje, że  w przypadku gdy mniejszość przedstawi  Ministrowi ilość kandydatów inną niż przewiduje ust.  1 pkt 2 tego artykułu tzn. mniej, czy więcej niż dwie osoby, to Minister Administracji i Cyfryzacji sam wskazuje kto ma być kandydatem na członka Komisji Wspólnej.  Ponieważ w przypadku Romów, którzy zrzeszeni są w ponad 100 organizacjach pozarządowych uzgodnienie dwóch wspólnych kandydatów do Komisji Wspólnej jest praktycznie niemożliwe, przeto każdorazowo Minister stosuje zasadę opisano w ust. 6,czyli sam wybiera i wskazuje Premierowi kandydatów, co jest formą ubezwłasnowolnienia  mniejszości romskiej. Stowarzyszenie jako autor projektu ustawy  uważa, że tylko zwycięzcy konsultacji, czyli osoby które uzyskały największe poparcie swojej mniejszości lub społeczności winni być wskazywani przez Ministra Administracji i Cyfryzacji Premierowi do powołania na członków Komisji Wspólnej.
Przedstawiona propozycja nowelizacji ustawy jest jedną z kilku zaproponowanych i wynika z  kilkuletnich bardzo negatywnych doświadczeń Stowarzyszenia związanych z próbami odwołania członków Komisji Wspólnej.

Podając powyższe Stowarzyszenie wyrażam nadzieję, iż w związku z zaistniałą dyskusją na forum Sejmu na temat 10-lecia uchwalenia ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. dojdzie w najbliższym czasie do istotnych zmian w tej ustawie, polegających w szczególności na upodmiotowieniu  mniejszości, w tym mniejszości etnicznej romskiej, o czym mówi Konstytucja,  w stosunkach z administracją rządową.

 Roman Kwiatkowski
Prezes Zarządu Głównego