Religijność

Czarna Sara – Tajemnicza Patronka Romów

W malowniczej miejscowości Les Saintes Maries de la Mer, na południu Francji, co roku odbywa się jedno z najbardziej wyjątkowych wydarzeń w romskiej kulturze – pielgrzymka ku czci Czarnej Sary, zwanej również Sarą Kali. Wydarzenie to gromadzi tysiące Romów z różnych zakątków świata, w tym z Francji, Hiszpanii, Węgier, krajów bałkańskich, a nawet z USA i Kanady. To nie tylko religijny rytuał, ale także okazja do spotkań, wspólnej zabawy, muzyki, tańca i handlu.

Kim jest Czarna Sara?

Czarna Sara, choć otoczona jest licznymi legendami, wciąż pozostaje postacią tajemniczą. Wizerunek przedstawiający Sarę ginie w mrokach historii, a jej kult ma korzenie sięgające czasów pogańskich, jeszcze przed pojawieniem się chrześcijaństwa. Zgodnie z tradycją, Sara była ciemnoskórą służącą, która towarzyszyła „trzem Mariom” – Marii Magdalenie, Marii Salome i Marii, żonie Cleopasa – w ich podróży do południowej Francji po ukrzyżowaniu Chrystusa. W jednej z wersji legendy, Sara uratowała życie kobietom, rozpościerając swój płaszcz na wodzie, co umożliwiło im bezpieczne dotarcie do brzegu.

Dla Romów jednak, Czarna Sara jest kimś więcej niż tylko służącą. Według romskich legend, była królową grup romskich żyjących na terenach dzisiejszej południowej Francji i przyjęła chrześcijaństwo, nawracając swój lud. Inne źródła sugerują, że Sara Kali jest kontynuacją dawnych wierzeń i rytuałów związanych z czarnymi boginiami, takich jak hinduska bogini Kali, co może wyjaśniać głęboki związek między romskim kultem Czarnej Sary a tradycjami indyjskimi.

Kult Czarnej Sary a Romowie

Kult Czarnej Sary jest głęboko zakorzeniony w kulturze romskiej. Co roku, 24 maja, Romowie z całego świata zjeżdżają się do Les Saintes Maries de la Mer, aby oddać cześć swojej patronce. Pielgrzymka ta jest jednym z najważniejszych wydarzeń w ich kalendarzu religijnym. Obchody trwają kilka dni, podczas których Romowie spotykają się na okolicznych kempingach, gdzie wymieniają się opiniami, aranżują małżeństwa, a także grają muzykę i tańczą ku czci Czarnej Sary.

Kulminacyjnym momentem pielgrzymki jest procesja z posągiem Czarnej Sary, który jest przystrojony w kwiaty i niesiony do Morza Śródziemnego. Tam, zgodnie z rytuałem, statua dotyka powierzchni wody, a zgromadzony tłum wrzuca do morza kwiaty, prosząc patronkę o zdrowie, szczęście i pomyślność. Ceremonia ta ma swoje korzenie w dawnych obrzędach hinduskich, co potwierdzają liczni badacze, widząc w niej analogię do indyjskiego ceremoniału Durga Pooja, podczas którego posąg bogini Durga jest zanoszony do wody.

Religijność Romów – Synkretyzm i Tradycja

Religijność Romów jest złożona i zróżnicowana. Choć większość Romów w Europie wyznaje chrześcijaństwo, ich religijność często łączy elementy dawnych, pogańskich wierzeń z chrześcijańskimi praktykami. Przykład Czarnej Sary jest tu doskonałą ilustracją – patronka Romów, choć oficjalnie nieuznana przez Kościół katolicki, odgrywa kluczową rolę w ich religijnym życiu. Romowie modlą się do niej o wstawiennictwo w sprawach codziennych, wierząc, że przynosi ona zdrowie, szczęście, płodność i sukces finansowy.

Warto również zauważyć, że kult Czarnej Sary nie ogranicza się tylko do Les Saintes Maries de la Mer. Badania przeprowadzone wśród Romów w Czechach, Słowacji, Polsce i krajach bałkańskich odkryły, że inne czarne dziewice są również czczone przez romskie społeczności, a podobne rytuały są odprawiane w tych krajach. Romowie wierzą, że Czarna Sara chroni ich przed chorobami, przynosi szczęście i płodność, a jej dotyk ma moc uzdrawiania.

Kult Kali Sary – Dziedzictwo Przodków

Związek Czarnej Sary z hinduską boginią Kali jest tematem badań i dyskusji zarówno wśród naukowców, jak i samych Romów. W romani, Kali Sara oznacza „Czarna Sara”, co wyraźnie nawiązuje do bogini Kali. Podobnie jak Hindusi, Romowie praktykują szaktryzm, oddając cześć bóstwom żeńskim. W Indiach, bogini Kali jest czczona jako Durga lub Sara, co sugeruje, że romski kult Kali Sary jest kontynuacją starożytnych wierzeń i tradycji, które Romowie przywieźli ze sobą z Indii do Europy.

Obrzędy ku czci Kali Sary, podobnie jak w przypadku Durga Pooja, polegają na zanoszeniu przystrojonego w kwiaty posągu do najbliższego zbiornika wodnego – morza, jeziora czy rzeki. Rytuał ten symbolizuje oczyszczenie i odnowienie, a także nawiązanie kontaktu z duchami przodków. Chociaż Kościół katolicki nie uznaje Czarnej Sary za świętą, jej kult jest żywy i silny wśród Romów, którzy widzą w niej opiekunkę, przewodniczkę i pośredniczkę między światem ludzi a światem duchów.

Błogosławiony Zefiryn Giménez Malla – Rom na Ołtarzach

W kontekście romskiej duchowości i ich związków z chrześcijaństwem, niezwykle ważną postacią jest błogosławiony Zefiryn Giménez Malla, pierwszy Rom wyniesiony na ołtarze przez Kościół katolicki. Zefiryn, znany wśród Romów jako „El Pelé”, urodził się około 1861 roku w Hiszpanii. Przez całe swoje życie znany był z głębokiej religijności, uczciwości i troski o innych, szczególnie o biednych i potrzebujących.

Zefiryn był aktywnym członkiem wspólnoty katolickiej, należał do Bractwa Najświętszego Sakramentu i propagował różaniec wśród Romów, co było niezwykle ważne w jego działalności. Swoją pobożnością i zaangażowaniem zdobył szacunek nie tylko wśród Romów, ale także w lokalnej społeczności, gdzie nazywano go „cudem Bożym” ze względu na jego liczne akty miłosierdzia.

W czasie wojny domowej w Hiszpanii w 1936 roku, Zefiryn stanął w obronie kapłana, który był prześladowany przez antyklerykalne siły. Został aresztowany i skazany na śmierć za swoją wiarę. W chwili egzekucji, zgodnie z relacjami świadków, trzymał w rękach różaniec, co było wyrazem jego niezachwianej wiary i oddania Bogu. Zginął jako męczennik.

W 1997 roku papież Jan Paweł II beatyfikował Zefiryna Giménez Mallę, czyniąc go błogosławionym Kościoła katolickiego. Stał się on patronem Romów, symbolem ich wiary i oddania Bogu, a także świadkiem chrześcijańskiej miłości i odwagi. Jego beatyfikacja była znaczącym wydarzeniem dla całej społeczności romskiej, która w Zefirynie widzi swojego duchowego przewodnika i opiekuna.

Znaczenie Kultu Czarnej Sary i Błogosławionego Zefiryna Dziś

Dla Romów kult Czarnej Sary i błogosławionego Zefiryna Giménez Malla jest nie tylko wyrazem ich religijności, ale także tożsamości kulturowej. Pielgrzymki do Les Saintes Maries de la Mer oraz podobne rytuały odprawiane w innych częściach Europy są okazją do podtrzymania tradycji, spotkania z rodziną i znajomymi, a także do wyrażenia dumy ze swojego romskiego dziedzictwa. Współcześnie, festiwal w Les Saintes Maries de la Mer przyciąga również wielu turystów, badaczy, filmowców i antropologów, co sprawia, że staje się on miejscem spotkań różnych kultur i wymiany między nimi.

Pielgrzymka do Les Saintes Maries de la Mer, choć głęboko zakorzeniona w romskiej tradycji, otwiera się na świat, ukazując bogactwo i różnorodność romskiej religijności. Dla Romów jest to jednak przede wszystkim święto ich patronki – Czarnej Sary oraz pamięć o błogosławionym Zefirynie, który oddał życie za wiarę. Oba te elementy łączą w sobie zarówno ich duchową, jak i kulturową tożsamość, nadając jej głęboki, wielowymiarowy sens.