STANOWISKO STOWARZYSZENIA ROMÓW W POLSCE SPRAWIE DEKLARACJI OCALAŁYCH Z 42. MIĘDZYNARODOWEJ RADY OŚWIĘCIMSKIEJ
Oświadczenie
W dniach 18–19 listopada 2025 roku prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce, Roman Kwiatkowski, uczestniczył w 42. posiedzeniu Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej w Oświęcimiu. Podczas obrad, doszło do podpisania nowej wersji Deklaracji Ocalałych – inicjatywy International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA).
Choć wyrażamy uznanie dla zaangażowania IHRA w upamiętnianie ofiar Holokaustu, Stowarzyszenie Romów w Polsce z głębokim smutkiem przyjmuje treść przedstawionego dokumentu. W obecnym brzmieniu Deklaracja skupia się wyłącznie na doświadczeniu ocalałych o tożsamości żydowskiej, pomijając inne grupy dotknięte nazistowskim systemem eksterminacji – w tym Romów i Sinti, którzy podlegali tym samym Ustawom Norymberskim.
fot: auschwitz.org
Stanowisko Romana Kwiatkowskiego i Romani Rose
Z powodu braku odniesienia do pozostałych kategorii ofiar, członkowie Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej – prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce, Roman Kwiatkowski – podobnie jak Romani Rose, przewodniczący Centralnej Rady Sinti i Romów – wstrzymali się od podpisania Deklaracji. Decyzja ta została podjęta w pełnej świadomości jej wagi i w poczuciu odpowiedzialności za integralność pamięci o wszystkich ofiarach nazistowskiego ludobójstwa.
Uzasadnienie stanowiska
IHRA jest organizacją powołaną do dokumentowania, ochrony i popularyzowania pamięci o wszystkich ofiarach Holokaustu i nazistowskiego ludobójstwa – bez jakiejkolwiek hierarchizacji czy selekcji ich doświadczeń.
Romowie i Sinti byli poddawani tym samym praktykom eksterminacyjnym co Żydzi: mordowani z powodów rasistowskich, więzieni w obozach koncentracyjnych, deportowani, poddawani przymusowej pracy oraz zbrodniczym eksperymentom medycznym. Znaczna część europejskiej społeczności romskiej (ok. 500 000 osób) została unicestwiona podczas II wojny światowej.
Kulminacją tej zbrodni była noc z 2 na 3 sierpnia 1944 roku, kiedy w Auschwitz-Birkenau zamordowano około 4 300 Romów i Sinti – ostatnich więźniów tzw. „Zigeunerlager”. Zbrodnia ta stanowiła element jednolitego, rasistowskiego planu eksterminacji. Romowie, podobnie jak Żydzi, byli objęci ustawami norymberskimi i podlegali tym samym procesom ludobójczym.
Brak odzwierciedlenia tej równorzędności w dokumencie tej rangi, co Deklaracja Ocalałych, prowadzi do marginalizacji naszej pamięci i – nawet nieintencjonalnie – wzmacnia proces wymazywania romskich ofiar z narracji historycznej. Dla społeczności romskiej, której głos i historia były przez dekady pomijane, jest to szczególnie bolesne.
Odwołanie do zasad IHRA
Zgodnie z misją IHRA, żadne doświadczenie ofiar ludobójstwa nie może być uznane za mniej istotne. Pamięć o Holokauście powinna być pamięcią pełną i nienaruszalną, obejmującą wszystkie grupy dotknięte nazistowską polityką rasową.
Stanowisko Romana Kwiatkowskiego i Romani Rose, członków Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej jest wyrazem wierności tej zasadzie – apeluje o zachowanie całościowej perspektywy historycznej i równą reprezentację losów Romów, Sinti, Polaków oraz innych grup ofiar w dokumentach tworzonych przez instytucje odpowiedzialne za edukację o Holokauście.
Stowarzyszenie Romów w Polsce od lat aktywnie uczestniczy w międzynarodowych działaniach, które mają na celu kształtowanie prawdziwej i wszechstronnej narracji o Holokauście.
Wierzymy, że tylko poprzez otwartą debatę, wzajemny szacunek i gotowość do zmian, możliwe jest budowanie pamięci, która obejmuje wszystkie ofiary i nie pozwala, by którakolwiek z nich została skazana na zapomnienie.
Zachęcamy do zapoznania się z pełną treścią Deklaracji Ocalałych, dostępnej w dwóch wersjach językowych:
- Deklaracja Ocalałych – wersja angielska:
https://israelinihra.mfa.gov.il/survivors_declaration - Deklaracja Ocalałych – wersja polska:
https://israelinihra.mfa.gov.il/pl/survivors_declaration
